Các bài hát trong thánh lễ là ca nhập lễ, bộ lễ, tiến lễ, hiệp lễ và kết lễ. Thường trong các nhà thờ vẫn thấy hát như thế, nhưng phải nói là quá ồn ào, bài hát chọn lựa không kỹ, nên không đúng với tinh thần của mùa phụng vụ và các phần đoạn trong thánh lễ.
Sở dĩ như thế, có lẽ vì ca trưởng và ca viên chưa được nghe nói về thánh lễ và nhạc phụng vụ cho đủ, lại thiếu các bài hát được soạn để hát cho đúng phụng vụ hay có, mà vì chiều theo thị hiếu dễ dãi, không đòi hỏi của ca viên, có khi của cả cha sở và cha phó nữa, cũng như khuynh hướng của giới trẻ thiên về nhạc sân khấu, phòng trà, mà ca trưởng đành bỏ qua. Rồi còn đàn nữa. Những người chơi đàn trong các nhà thờ hiện nay hầu hết dùng đàn điện tử, thường mở âm lượng thật lớn và đánh những điệu nhạc đời như Surf, Twist, Rumba v.v… đã có sẵn trên đàn. Nếu đến nhà thờ để nghe cho vui tai như giới trẻ vẫn thích thì được, còn đến để cầu nguyện trong một bầu không khí và quang cảnh như thế thì thật là khó. Nhưng nhà thờ là nơi giáo dục đức tin hay là nơi để cho người ta được vui tai ? Vấn đề tranh chấp là ở chỗ đó, người muốn nghiêm túc thì bị giới trẻ cho là bảo thủ, còn giới trẻ thích dễ dãi phóng khoáng thì bị mang tiếng là hời hợt, nông nổi. Muốn hành xử cho đúng, xin mời xem Qui chế tổng quát sách lễ Roma từ số 24-40.
1. Ca nhập lễ
Mục đích của bài ca này là mở đầu thánh lễ, tạo bầu khí vui tươi, phấn khởi nhằm cho thấy ý
2. Kinh Thương xót
Đây là một bài xưng tụng và kêu cầu lòng thương xót của Chúa. Hình thức xứng hợp nhất để hát
kinh này là xướng đáp. Chủ tế, một người hay ca đoàn xướng rồi mọi người đáp lại. Lối xướng đáp ở đây mang tính tung hô nên bài hát cần phải đơn sơ dễ hát.
3. Kinh Vinh Danh
Bản chất bài này là ca tụng vinh quang Thiên Chúa Ba Ngôi. Đây là một bài thánh thi bằng văn xuôi có nhịp điệu, nên phải hát thế nào để biểu lộ được niềm hân hoan và mối đồng tâm của những người tham dự. Vì thế, có thể hát chung hay chia làm hai bên luân phiên giữa cộng đoàn và ca đoàn, hay giữa hai bên cộng đoàn với nhau.
4. Thánh vịnh đáp ca
Đây là phần hát cần phải điều chỉnh hơn cả, vì thường ca trưởng cũng như ca viên hay lấy bất cứ bài nào mình thích hay chọn bài về vị thánh kính nhớ ngày hôm đó để đưa vào chỗ này. Làm như thế chẳng khác nào” ông nói gà bà nói vịt” vậy, vì Chúa nói một đường mình đáp lại một nẻo. Chúa nói trong bài đọc. Giáo Hội đã xem những bài đó và tìm ra những bài tương ứng để đáp lại là những thánh vịnh đáp ca. Có lẽ khi chọn bài hát, ai đó không để ý tới điểm này. Cũng hiểu được là vì chưa có những thánh vịnh đáp ca hoàn toàn đúng tiêu chuẩn như luật định. Luật định là phải hát đúng lời thánh vịnh, không được thay đổi hay lấy ý. Nếu không thì đọc hoàn toàn như thánh vịnh. Hiện đang có những cố gắng để đáp ứng đòi hỏi này, tuy khá gay go, vì các dấu trong tiếng Việt. Trường hợp hát thánh vịnh như hiện nay mới chỉ là châm chước chứ chưa hoàn toàn đúng.
Người hát thánh vịnh đáp ca nên đứng ở giảng đài quay xuống cộng đoàn hát các câu riêng, còn câu đáp nên để cho cà nhà thờ cùng hát. Vì muốn cho cả cộng đoàn hát, nên câu này phải thật vắn gọn và dễ hát, chỉ cần tập vài phút trước lễ là ai cũng hát được. Câu này đã có sẵn trong bài đáp ca. Các nhạc sĩ chỉ cần dệt nhạc vào thôi. Trong tạp chí Maison Dieu số 80, cha Jounel viết Khúc ca này không cần giáo dân hát, họ chỉ cần hát câu đáp. Một người đứng ở giảng đài đọc hay hát các câu xướng, mọi người chăm chú ngồi nghe và đáp lại bằng câu đáp. Đừng làm gì khiến cộng đoàn bị phân tán. Tốt nhất là cộng đoàn nghe đọc hay hát, chỉ cần một người đọc hay hát và cộng đoàn đọc hay hát câu đáp thôi.
5. Tiến lễ
Có thể nói ngoài các bài hát kính Đức Mẹ ra, các bài hát tiến lễ chiếm đa số. Điều này cũng dễ hiểu vì trước Công Đồng Va-ti-ca-nô II, chỉ có phần này là được hát bằng tiếng bản quốc, nên các nhạc sĩ tập trung vào đây sáng tác khá nhiều. Bây giờ phần này được tự do hát cũng được không hát cũng được. Nhưng nhiều nơi lại làm quá đáng, nào là rước lễ vật, múa hát như văn nghệ, khiến cho thánh lễ kéo dài mất cân bằng, đành rằng có nơi bên Mỹ, bên Phi Châu người ta làm như thế, nhưng đó không phải là chuẩn mực, mà có khi chỉ là một ngoại lệ được chuẩn chước, hay tự ý bày ra như thế thôi, lấy cớ cho lễ được long trọng và hấp dẫn. Nhưng mục đích chính của việc dâng lễ vật ở chỗ này là làm cho giáo dân ý thức vai trò tế lễ của họ, trong chức vụ linh mục chung của họ mà thôi.
6. Bài ca Thánh Thánh Thánh
Bài này là một bài tung hô phấn khởi, được thể hiện trong tư thế thờ lạy, cần được nhấn mạnh khi hát câu Chúc tụng Đấng ngự đến nhân danh Chúa.
7. Lạy Chiên Thiên Chúa
Đây là bài hát của cộng đoàn dưới hình thức kinh cầu, diễn tả ý nghĩa của nghi thức bẻ bánh. Cử chỉ bẻ bánh có liên hệ đến cuộc thọ hình của Chúa Ki-tô. Người như tấm bánh được bẻ ra để phân phát cho mọi người. Sự hy sinh của Người là dành cho mọi người và ai cũng được hưởng công ơn của việc hy sinh này.
8. Ca hiệp lễ
Bài ca hiệp lễ đi kèm với việc tiến lên rước lễ bày tỏ mối dây hiệp nhất giữa những người rước lễ và niềm vui trong tâm hồn, Có thể hát đối đáp giữa cộng đoàn và ca đoàn, giữa một ca xướng viên và cộng đoàn hay dạo một bài đàn. Cũng không cần phải hát cho đầy trong tất cả khoảng thời gian rước lễ. Rồi có thể giữ một khoảnh khắc yên lặng trong đó một người nói lên một vài câu lấy trong bài Tin Mừng hay các bài sách thánh ngày hôm đó. Lúc này chỉ hát những bài tạ ơn thờ lạy Chúa, chứ không hát về Đức Mẹ hay các thánh.
9. Kết lễ
Trong các nhà thờ ở Việt Nam, thường sau lời chúc bình an kết lễ vẫn có thói quen hát một bài. Có thể hát về Chúa, Đức Mẹ hay các thánh tùy ý. Bài này có thể bỏ nếu muốn, và thay vào bằng một bản đàn. Huấn thị Âm nhạc trong phụng vụ số 35 cũng nói đến bài hát này như sau : “Trong thánh lễ đọc, có thể hát một vài phần thường lễ hay lễ riêng. Hơn nữa, đôi khi có thể hát một bài khác với bài nhập lễ, tiến lễ và hiệp lễ cũng như kết lễ. Tuy nhiên, nếu chỉ có ý cho hợp thánh lễ thì chưa đủ mà còn hợp với các phần lễ, ngày lễ và mùa phụng vụ. Nhưng vì câu ‘Lễ đã xong, chúc anh chị em đi bình an’ là một câu kết thúc và giải tán nên phải làm cho người ta thấy đến đây là hết. Vì vậy, nếu có hát thì không nên hát dài. Tuy là hết nhưng mới hết ở giai đoạn cử hành, còn sau đó là kéo dài trong tinh thần và giai đoạn áp dụng.
Lễ đã xong, tín hữu ra về bình an, trở lại với những công việc đời thường của mình, nhưng lại đem vào đó tinh thần và sức mạnh của lời Chúa. Thánh Thể mình đã lãnh nhận trong thánh lễ sẽ giúp mình vui tươi phấn khởi và như kéo dài thánh lễ ra trên trần gian vậy.
L.m. An-rê Đỗ Xuân Quế o.p.
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét